Tri stotine metara uzvodno od Brankovog mosta već niz godina kao kulturno dobro pod zaštitom države Srbije rđa i fizički propada jedan od retkih parobroda na tlu zemlje – „parni tegljač Župa“. U okviru projekta Urban Incubator:Belgrade nizom aktivnosti, koje se realizuju od kraja Oktobra do sredine Novembra meseca, obeležavamo stogodišnjicu postojanja parobroda-Župa.
Krajem Oktobra meseca, studenti Fakulteta primenjene umetnosti iz Hamburga u klasi Marjetice Potrč i menadžer projekta Nikola Marković su uz saglasnot kulturnog centra Parobrod, rečne policije i drugih nadležnih organa isekli zarđali katanac na ulaznoj ogradi i na jedan dan širom otvorili vrata broda za stanovnike Savamale, pecaroše, biciklste i rekreativce koji su sunčano nedeljno popodne provodili na najpopularnijoj beogradskoj biciklističkoj stazi.
Pre zvaničnog ulaska na brod, vatrogasno društvo je učinilo veliku uslugu i uz ovacije publike šmrkovima sa svog broda očistilo palubu Župe. Studenti iz Hamburga su zajedno sa lokalcima organizovali pečenje paprike i ribe koju su specijalno za događaj to jutro pecaroši upecali u Savi, baš sa palube broda.
Uz flašu razbijenu o krmu broda, čaše šampanjce podignute u vis i svečani govor svi okupljeni odali su tihu i duboku počast u znak navršenja stote godine od postojanja broda, na kome su za tu priliku bile istaknute javno dostupne informacije o njegovoj istoriji (fotografije sa ovog događa možete naći u prilogu ovog mail-a).
Posetioci raznih uzrasta su uz potpis da na svoju odgovornost ulaze na brod sa radoznalošću razgledali palubu, kabine, veliki kotao, točkove i drugu malobrojnu i lošem stanju preostalu opremu nekadašnjeg ratnog broda.
Na blagom oktobarskom suncu prijatno nedeljno popodne na vodi se uz zajedničko spremanje hrane pretvorilo u pravi društveni događaj koji je omogućio interakciju između starijih i mlađih generacija, ljudi različite socijalne pozadine i obrazovanja, stanovnika Savamale i stranaca sa ciljem da svečana proslava stogodišnjice postojanja Župe, ojača postojeće inicijative za reaktivaciju parobroda.
Lađa koja se zvanično zove Župa je nekadašnji parobrod, kakvi su davno s ponosom plovili Evropom. Napravljena je 1913. godine u Budimpešti kada je ponela ime Una. Bio je to parni tegljač koji je prvobitno imao 127 tona nosivosti, ali i ozbiljno naoružanje od dva topa „škodine“ proizvodnje od 66 milimetara, kao i tri mitraljeza. Kao deo Ugarske ratne flote doplovio je do Beograda 1915. godine kada je učestvovao u bombardovanju glavnog grada Kraljevine Srbije tokom stravičnih borbi u Prvom svetskom ratu.
Prvi put je potopljen 1919. godine kod Paska, da bi godinu kasnije bio izvađen i obnovljen. Nije to bilo jedino uskrnuće ovog broda. Pridodat je rumunskoj kompaniji SRD, promenio ime u Cozia, a tako je doživeo 1944. godinu kada su ga zaplenili Sovjeti i pretvorili u minolovac. Sudbina je htela da se ponovo nađe na dnu u decembru iste godine kada je naleteo na minu kod Starog Slankamena. Godinu kasnije ponovo su ga izvadili iz dunavskog mulja, obnovili i uvrstili u sastav flote Jugoslovenskog rečnog brodarstva. Tada je dobila naziv Župa koji i danas nosi. Obnovili su ga u Apatinu 1955. godine, a desetak godina kasnije, poslednji put je imao kontrolni pregled na vodi.
Župa sada ostavlja utisak napuštene dame u zrelim godinama koja nije naučila da bude ostavljana. Kao da nikome nije potreban, veliki točak koji su nekada pokretala dva cilindrična kotla samo privlači pažnju onima koji pogledaju sa reke usamljenu, bivšu lepoticu.
Važno je pomenuti da na simboličan način Župa čini prvi u kilometarskom nizu industrijsko-brodskog postojenja sa preko pedeset plovidbenih objekata koje se nalazi u jednako lošem stanju, a čije bi kulturno-društvena aktivacija omogućila iskorištavanje industrijskog postrojenja za bolji i zdraviji život stanovnika Beograda. Na kraju ovog niza, pred mostom Gazela, nalazi se još jedan istorijski značajan i pod zaštitom države, brod -Krajina. Ovo ime nosi od kraja Drugog svetskog rata a do tadaRegenzburgu 1926 na ukaz kraljevine Karađorđević u čast proboja Solunskog fronta izgrađena luksuzna jahta – zapaljena je na snimanju filma „Na lepom plavom Dunavu“, 2007. godine i od tada pridodata nizu brodskog groblja.
